Η νηστεία και άλλα διαιτητικά σχήματα έχουν χρησιμοποιηθεί για τη θεραπεία της επιληψίας τουλάχιστον από το 500 π.Χ. Για να μιμηθεί το μεταβολισμό της νηστείας, η κετογονική διατροφή (KD) εισήχθη από τους σύγχρονους γιατρούς ως θεραπεία για την επιληψία την δεκαετία του 1920. Για δύο δεκαετίες αυτή η θεραπεία χρησιμοποιήθηκε ευρέως, αλλά στην σύγχρονη εποχή της αντιεπιληπτικής φαρμακευτικής αγωγής η χρήση της μειώθηκε δραματικά. Μέχρι το τέλος του εικοστού αιώνα η θεραπεία αυτή ήταν διαθέσιμη μόνο σε μικρό αριθμό νοσοκομείων παίδων. Κατά τα τελευταία 15 χρόνια, σημειώθηκε έκρηξη στη χρήση και το επιστημονικό ενδιαφέρον για την διατροφή αυτή.
Η κετογονική διατροφή είναι μια δίαιτα υψηλής περιεκτικότητας σε λιπαρά με επαρκή πρωτεΐνη και χαμηλή περιεκτικότητα σε υδατάνθρακες, η οποία έχει ιατρική εφαρμογή κυρίως για τη θεραπεία δύσπρακτης επιληψίας σε παιδιά, αλλά πλέον έχει αρχίσει να γίνεται γενικά γνωστή για τις θετικές επιδράσεις της στο ανθρώπινο σώμα, αφού μπορεί να βελτιώσει το λιπιδικό προφίλ, να μειώσει την ινσουλίνη και την γλυκόζη και να δώσει ευεξία και υγεία σε όποιον την ακολουθεί, βοηθώντας παράλληλα και στην απώλεια βάρους.
Η διατροφή αυτή αναγκάζει το σώμα να καίει λίπη και όχι υδατάνθρακες. Κανονικά, οι υδατάνθρακες που περιέχονται στα τρόφιμα μετατρέπονται σε γλυκόζη, η οποία στη συνέχεια μεταφέρεται παντού στο σώμα και πολλοί την θεωρούν (εσφαλμένα) ιδιαίτερα σημαντική στην τροφοδοσία της λειτουργίας του εγκεφάλου. Ωστόσο, αν οι καταναλωθέντες υδατάνθρακες μειωθούν σημαντικά, το ήπαρ μετατρέπει το λίπος σε λιπαρά οξέα και σε κετόνες. Τα σωματίδια κετονών περνούν στον εγκέφαλο και αντικαθιστούν τη γλυκόζη ως πηγή ενέργειας. Το αυξημένο επίπεδο κετονικών σωμάτων στο αίμα, μια κατάσταση γνωστή ως κέτωση, οδηγεί σε μείωση της συχνότητας των επιληπτικών κρίσεων. Περίπου τα μισά παιδιά και οι νέοι με επιληψία που έχουν δοκιμάσει κάποια μορφή αυτής της διατροφής είδαν τον αριθμό των επιληπτικών κρίσεων να μειώνονται τουλάχιστον κατά το ήμισυ και το φαινόμενο να επιμένει ακόμη και μετά τη διακοπή της δίαιτας. Ορισμένα στοιχεία δείχνουν ότι οι ενήλικες με επιληψία μπορεί να ωφεληθούν από τη διατροφή και ότι μια λιγότερο αυστηρή αγωγή, όπως μια τροποποιημένη δίαιτα Atkins, είναι εξίσου αποτελεσματική.
Η κλασική θεραπευτική κετογονική διατροφή αναπτύχθηκε για τη θεραπεία της παιδιατρικής επιληψίας στη δεκαετία του 1920 και χρησιμοποιήθηκε ευρέως στην επόμενη δεκαετία, αλλά η δημοτικότητά της εξαντλήθηκε με την εισαγωγή αποτελεσματικών αντισπασμωδικών φαρμάκων. Αυτή η κλασική κετογονική διατροφή περιέχει μια αναλογία 4: 1 κατά βάρος λιπαρών σε σχέση με την πρωτεΐνη και τους υδατάνθρακες συνδυασμένα. Αυτό επιτυγχάνεται με τον αποκλεισμό τροφίμων υψηλής περιεκτικότητας σε υδατάνθρακες, όπως είναι τα αμυλούχα φρούτα και λαχανικά, το ψωμί, τα ζυμαρικά, τα δημητριακά και η ζάχαρη, ενώ παράλληλα αυξάνεται η κατανάλωση τροφίμων με υψηλή περιεκτικότητα σε λιπαρά, όπως είναι το αβοκάντο, η κρέμα γάλακτος και το βούτυρο.
Το περισσότερο διαιτητικό λίπος που καταναλώνεται αποτελείται από μόρια που ονομάζονται τριγλυκερίδια μακράς αλύσου (LCTs). Ωστόσο, τα τριγλυκερίδια μεσαίας αλυσίδας (MCTs) – που παράγονται από λιπαρά οξέα με βραχύτερες αλυσίδες άνθρακα από τα LCTs – είναι περισσότερο κετογόνα. Μια παραλλαγή της κλασικής κετογονικής διατροφής που είναι γνωστή ως η κετογονική διατροφή MCT χρησιμοποιεί μια μορφή ελαίου καρύδας, η οποία είναι πλούσια σε MCTs, για να παρέχει περίπου τις μισές θερμίδες. Δεδομένου ότι σε αυτή την παραλλαγή της δίαιτας χρειάζεται μικρότερο συνολικό λίπος, μπορεί να καταναλωθεί μεγαλύτερο ποσοστό υδατανθράκων και πρωτεϊνών, επιτρέποντας μεγαλύτερη ποικιλία επιλογών τροφής.
Στα μέσα της δεκαετίας του ’90, ο παραγωγός του Χόλιγουντ Jim Abrahams, του οποίου η σοβαρή επιληψία του γιου του ελέγχεται αποτελεσματικά από τη διατροφή, δημιούργησε το Ίδρυμα Charlie Foundation για να την προωθήσει. Η δημοσιότητα περιελάμβανε μια εμφάνιση στο πρόγραμμα Dateline του NBC και την ταινία First Do No Harm (1997), μια ταινία που έγινε για την τηλεόραση με πρωταγωνίστρια την Meryl Streep. Το ίδρυμα χρηματοδότησε επίσης μια πολυκεντρική ερευνητική μελέτη, τα αποτελέσματα της οποίας – που ανακοινώθηκαν το 1996 – σηματοδότησαν την αρχή του ανανεωμένου επιστημονικού ενδιαφέροντος για τη διατροφή
Οι πιθανές θεραπευτικές χρήσεις για την κετογονική διατροφή έχουν μελετηθεί για πολλές επιπρόσθετες νευρολογικές διαταραχές, μερικές από τις οποίες περιλαμβάνουν: νόσο του Alzheimer, αμυοτροφική πλευρική σκλήρυνση, αυτισμό, καρκίνο του εγκεφάλου, κεφαλαλγία, νευροτραύμα, πόνο, νόσο του Parkinson και διαταραχές ύπνου. Μπορείτε να δείτε μελέτες σχετικές με τα οφέλη της κετογονικής διατροφής, πέρα από την απώλεια βάρους, κάνοντας κλικ εδώ.
Οι 4 πιο συνηθισμένες μορφές κετογονικής διατροφής
Κλασσική κετογονική διατροφή – Standard ketogenic diet (SKD)
Αναλογίες μακροθρεπτικών συστατικών: 75 – 85% λίπος, 10 – 20% πρωτεΐνη, 5 – 10% υδατάνθρακες
Είναι η μορφή της κετογονικής διατροφής που γενικά υποστηρίζουμε εδώ με αναλογία λίπους τουλάχιστον 80%, 15% πρωτεΐνη και 5% υδατάνθρακες – όμως κάποιος μεγαλοσώμος και πολύ δραστήριος άνθρωπος που χρειάζεται πολλές θερμίδες, μπορεί άνετα να καταλήξει με 10% υδατάνθρακες και πάλι να μη ξεπερνά τα 20 γραμμάρια/ημέρα. Οπότε επί της ουσίας μας ενδιαφέρει να μην ξεπερνάμε τα 20 γρ υδατάνθρακες και να μη πέφτουμε κάτω από το 80% λίπος. Οτιδήποτε άλλο θεωρείται για εμάς low carb – ανάλογα τα τελικά μάκρος και τις προσωπικές μας μετρήσεις και δραστηριότητα, αυτό μπορεί να οδηγεί σε κέτωση ή όχι, αλλά το πιθανότερο είναι πως και να δούμε κέτωση, αυτή θα είναι προσωρινή, συνεπώς δεν θα έχουμε πιθανά όσα οφέλη μπορεί να είχαμε, αν είμασταν μόνιμα σε κέτωση. Θα είναι όμως μια πολύ καλή επιλογή διατροφής για υγεία, μακροζωΐα και απώλεια βάρους.
Στην κλασσική κετογονική διατροφή, πρέπει να προγραμματίζετε όλα σας τα γεύματα και τυχόν σνακ για να έχουν λίπος από τροφές όπως το αβοκάντο, το ghee, τα λιπαρά ψάρια και κρέατα, τις ελιές και το ελαιόλαδο. Χρειάζεστε περίπου 150 γρ λίπους/ημέρα (ένας μ.ο., μπορεί να θέλετε και λιγότερο, αυτό εξαρτάται από τα προσωπικά σας μάκρος) – αυτό αντιστοιχεία σε περίπου 3/4 της κούπας ελαιόλαδο και είναι χοντρικά 3 φορές πιο μεγάλη πόσοτητα από αυτή που τρώει κάποιος σε συμβατική υγιεινή διατροφή. Με αυτόν τον τρόπο θα αναγκάσετε τον μεταβολισμό σας να στραφεί στο λίπος ως καύσιμο. Ταυτόχρονα, πρέπει να μειώσετε τους υδατάνθρακες από 300+ γρ (που είναι ο μέσος όρος συνήθως) την ημέρα, στα 20 γρ και σίγουρα όχι παραπάνω από 50 (που τόσους έχει ένα μόνο συμβατικό μάφιν συνήθως). Αυτό σημαίνει πως θα πρέπει να προτιμάτε τα πράσινα φυλλώδη λαχανικά, τα μη αμυλούχα λαχανικά και τα φρούτα χαμηλών υδατανθράκων όπως είναι τα μούρα και οι φράουλες. Τέλος, χρειάζεστε μια μέτρια πόσοτητα πρωτεΐνης, γύρω στα 20 – 30 γρ ανά γεύμα, ανάλογα και με την σωματική σας διαπλάση, το φύλο σας και την δραστηριότητά σας (περίπου 80 με 130 γρ κρέατος, ψαριού ή πουλερικών).
Στοχευμένη κετογονική διατροφή – Targeted keto diet (TKD)
Αναλογίες μακροθρεπτικών συστατικών: 65 – 70% λίπος, 20% πρωτεΐνη, 10 – 15% υδατάνθρακες
Η στοχευμένη κετογονική διατροφή είναι δημοφιλής στους αθλητές και σε δραστήρια άτομα τα οποία επιλέγουν ένα κετογονικό τρόπο ζωής, αλλά χρειάζονται πιο πολλούς υδατάνθρακες. Επιτρέπει περίπου 20 με 30 γρ παραπάνω υδατάνθρακες ακριβώς πριν και μετά από προπονήσεις υψηλότερης έντασης (οι συνολικοί υδατάνθρακες είναι συνήθως στα 70 – 80 γρ/ημέρα). Οι παραπάνω υδατάνθρακες μπορεί να είναι από φρούτα, αμυλούχα λαχανικά ή ακόμα και δημητριακά. Επειδή οι έξτρα υδατάνθρακες καταναλώνονται αμέσως, δεν αποθηκεύονται ως σωματικό λίπος.
Κυκλική κετογονική διατροφή – Cyclical keto diet (CKD)
Αναλογίες μακροθρεπτικών συστατικών: Μάκρος ίδια με την κλασσική εκδοχή τις μέρες κετογονικής διατροφής και 25% λίπος, 25% πρωτεΐνη και 50% υδατάνθρακες τις μέρες εκτός (ή κάτι παρόμοιο, πάντως κάποιες μέρες έχουν υψηλούς υδατάνθρακες)
Η κυκλική κετογονική διατροφή είναι ένας τρόπος να μπαινοβγαίνετε στην κέτωση (δεν το βρίσκω καθόλου καλή ιδέα όμως, ενώ σίγουρα δεν θα έχει πολύ καλά αποτελέσματα από άποψη υγείας μακροπρόθεσμα) ενώ απολαμβάνετε κάτι διαφορετικό τις μέρες που δεν κάνετε κετογονική διατροφή. Μια προσέγγιση είναι να τρώτε 5 μέρες κλασσική κετογονική διατροφή και δύο μέρες την εβδομάδα να τρώτε ό,τι θέλετε (θεωρητικά στα πλαίσια του τι θεωρείται “υγιεινό”: φρούτα, όσπρια, δημητριακά κι όχι κρουασάν, συμβατικά γλυκά και μακαρόνια). Κάποιοι απλά δεν κάνουν κετογονική διατροφή σε ιδιαίτερες μέρες, όπως είναι τα γενέθλια και οι διακοπές.
Υψηλή σε πρωτεΐνη κετογονική διατροφή – High-Protein Keto Diet (HPKD)
Αναλογίες μακροθρεπτικών συστατικών: 60 – 65% λίπος, 30% πρωτεΐνη, 5 – 10 % υδατάνθρακες
Σε αυτό το στυλ κάποιος τρώει τουλάχιστον 120 γρ πρωτεΐνη ανά ημέρα (ή περίπου 4 μερίδες των 120 γρ κρέατος, ψαριού ή πουλερικών την ημέρα) και περίπου 100 γρ λίπους ανά ημέρα (ή λιγότερο). Οι υδατάνθρακες περιορίζονται και πάλι σε λιγότερο από το 10% των ημερήσιων θερμίδων. Πολλοί την βρίσκουν ευκολότερη από την κλασσική γιατί επιτρέπει πιο πολλή πρωτεΐνη και περιορίζει το λίπος. Το αρνητικό είναι πως με αυτή την προσέγγιση μπορεί να μη προκύψει καθόλου κέτωση, γιατί όπως οι υδατάνθρακες, έτσι και η πρωτεΐνη μπορεί να μετατραπεί σε γλυκόζη για ενέργεια. Αλλά σε γενικές γραμμές η υψηλή σε πρωτεΐνη κετογονική διατροφή θα οδηγήσει σε απώλεια βάρους. ΔΕΝ συνίσταται σε άτομα με σοβαρά θέματα υγείας ή με προβλήματα στα νεφρά.
Άλλοι όχι τόσο γνωστοί τύποι κετογονικής διατροφής που χρησιμοποιούνται κυρίως για ιατρικούς σκοπούς
Κετογονική διατροφή MCT
Το φυσιολογικό διαιτητικό λίπος περιέχει κυρίως τριγλυκερίδια μακράς αλυσίδας (LCTs). Τα τριγλυκερίδια μεσαίας αλυσίδας (MCTs) είναι περισσότερο κετογόνα από τα LCT επειδή παράγουν περισσότερες κετόνες ανά μονάδα ενέργειας όταν μεταβολίζονται. Η χρήση τους επιτρέπει μια δίαιτα με μικρότερο ποσοστό λίπους και μεγαλύτερη αναλογία πρωτεϊνών και υδατανθράκων, γεγονός που επιτρέπει περισσότερες επιλογές τροφίμων και μεγαλύτερα μεγέθη μερίδων. Η αρχική διατροφή MCT που αναπτύχθηκε από τον Peter Huttenlocher στη δεκαετία του 1970 είχε το 60% των θερμίδων τοης από το έλαιο MCT. Τόσο μεγάλη ποσότητα ελαίου MCT προκάλεσε κοιλιακές κράμπες, διάρροια και έμετο σε μερικά παιδιά. Ένα ποσοστό 45% τελικά θεωρείται ως καλή ισορροπία μεταξύ της επίτευξης καλής κέτωσης και της ελαχιστοποίησης των γαστρεντερικών διαταραχών. Η κλασσική και η τροποποιημένη κετογονική διατροφή MCT είναι εξίσου αποτελεσματικές και οι διαφορές στην ανεκτικότητα δεν είναι στατιστικά σημαντικές.
Τροποποιημένη διατροφή Atkins – Modified Atkins Diet (MAD)
Η ιδέα της χρήσης μιας μορφής της δίαιτας Atkins για τη θεραπεία της επιληψίας αναφέρθηκε πρώτη φορά το 2003 όταν γονείς και ασθενείς που ανακάλυψαν ότι η αρχική φάση της διατροφής Atkins μπορούσε να ελέγξει τις επιληπτικές κρίσεις. Η ομάδα της κετογονικής διατροφής στο νοσοκομείο Johns Hopkins τροποποίησε τη δίαιτα Atkins, αφαιρώντας τον στόχο της απώλειας βάρους και επεκτείνοντας την αρχική της φάση επ’ αόριστον, ενθαρρύνοντας συγκεκριμένα την κατανάλωση λίπους. Σε σύγκριση με την κλασσική κετογονική διατροφή, η τροποποιημένη δίαιτα Atkins (MAD) δεν θέτει όριο στις θερμίδες ή τις πρωτεΐνες και η χαμηλότερη συνολική κετογονική αναλογία (περίπου 1: 1) δεν χρειάζεται να επιτυγχάνεται σε όλα τα γεύματα της ημέρας. Η διατροφή αυτή δεν ξεκινά με νηστεία ή με διαμονή στο νοσοκομείο και απαιτεί λιγότερη υποστήριξη σε σχέση με την κλασσική κετογονική διατροφή. Οι υδατάνθρακες αρχικά περιορίζονται σε 10 g ημερησίως σε παιδιά ή 20 g ημερησίως σε ενήλικες και αυξάνονται σε 20-30 g ημερησίως μετά από περίπου ένα μήνα, ανάλογα με την επίδραση που αυτό έχει στον έλεγχο των επιληπτικών κρίσεων ή την ανοχή του θεραπευόμενου στους περιορισμούς. Όπως και η κλασσική κετογονική διατροφή, η τροποποιημένη διατροφή Atkins απαιτεί συμπληρώματα βιταμινών και ανόργανων συστατικών και τα παιδιά παρακολουθούνται προσεκτικά και περιοδικά σε εξωτερικές κλινικές. Η τροποποιημένη διατροφή Atkins μειώνει τη συχνότητα των επιληπτικών κρίσεων κατά περισσότερο από 50% στο 43% των ασθενών που την δοκιμάζουν και κατά περισσότερο από 90% στο 27% των ασθενών.
Απαγορεύεται η αναδημοσίευση/αντιγραφή ή άλλη χρήση, χωρίς ξεκάθαρη αναφορά αυτού του δικτυακού τόπου ως πηγή του κειμένου.
ΤΑ ΥΠΟΛΟΙΠΑ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΑ ΑΡΘΡΑ ΤΟΥ ΙΣΤΟΤΟΠΟΥ ΜΠΟΡΕΙΤΕ ΝΑ ΤΑ ΒΡΕΙΤΕ ΕΔΩ.
ΠΡΟΣΟΧΗ: ΟΙ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΚΑΙ ΟΙ ΙΣΧΥΡΙΣΜΟΙ ΠΟΥ ΑΝΑΦΕΡΟΝΤΑΙ ΣΕ ΑΥΤΟΝ ΤΟΝ ΙΣΤΟΤΟΠΟ, ΕΧΟΥΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΣΚΟΠΟ ΚΑΙ ΔΕΝ ΠΡΟΟΡΙΖΟΝΤΑΙ ΓΙΑ ΝΑ ΑΝΤΙΚΑΤΑΣΤΗΣΟΥΝ ΤΗΝ ΣΥΜΒΟΥΛΗ ΤΟΥ ΓΙΑΤΡΟΥ ΣΑΣ. ΤΟ ΙΣΤΟΛΟΓΙΟ ΔΕΝ ΠΑΡΕΧΕΙ ΙΑΤΡΙΚΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ, ΣΥΝΤΑΓΟΓΡΑΦΗΣΗ ΚΑΙ ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΑΣΘΕΝΕΙΩΝ. ΟΙ ΑΠΟΨΕΙΣ ΚΑΙ ΟΙ ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΠΟΥ ΕΚΦΡΑΖΟΝΤΑΙ ΑΠΟ ΤΟ ΙΣΤΟΛΟΓΙΟ ΔΕΝ ΣΤΟΧΕΥΟΥΝ ΣΤΗΝ ΥΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΥΜΒΑΤΙΚΩΝ ΙΑΤΡΙΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ. ΕΑΝ ΕΧΕΤΕ ΚΑΠΟΙΑ ΣΟΒΑΡΗ ΑΣΘΕΝΕΙΑ Ή ΘΕΜΑ ΥΓΕΙΑΣ, ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΕΙΤΕ ΤΟΝ ΙΑΤΡΟ ΣΑΣ
Φωτογραφία εξωφύλλου: Freepik.com
